Aktualności
Standardy ochrony dzieci i młodzieży
STANDARDY OCHRONY
DZIECI I MŁODZIEŻY
parafii rzymskokatolickiej
pod wezwaniem świętego Antoniego Padewskiego w Jarocinie
2024
Diecezja Kaliska
Dokument opracowany na podstawie „Standardów
ochrony dzieci w duszpasterstwie parafialnym" przygotowanych w ramach projektu
COD „Standardy ochrony dzieci w Kościele katolickim w Polsce".
Koordynacja projektu:
•
Ewa Kusz
Opracowanie:
•
Ks. Tadeusz Drobinski (diecezja pelplińska)
•
Krystyna Dudzis (archidiecezja
gdańska)
•
Joanna Kaczmarek (diecezja gliwicka)
•
Joanna Koch (diecezja gliwicka)
•
Magdalena Mickiewicz (archidiecezja warmińska)
•
Patrycja Pawlukowska (archidiecezja
warmińska)
•
Ks. Dawid Pytlik (diecezja gliwicka)
•
Ks. Tomasz Przybyła (diecezja gliwicka)
•
Justyna Steranka (archidiecezja
szczecińsko-kamieńska)
•
Magdalena Wieczorek (diecezja gliwicka)
•
Ks. Andrzej Żur (diecezja pelplińska)
Redakcja:
•
Małgorzata Terlikowska
Do użytku wewnętrznego
Kraków 2024
SPISTREŚCI
PREAMBUŁA..................................................................................................................................... 4
WSTĘP................................................................................................................................................ 4
SPECYFIKA ŚRODOWISKA PARAFIALNEGO............................................................................ 5
OBJAŚNIENIE TERMINÓW............................................................................................................. 6
STANDARD 1
STWORZENIE I ZACHOWANIE BEZPIECZNEGO ŚRODOWISKA W PARAFII.................... 14
STANDARD 2
WERYFIKACJA, DELEGOWANIE I
EDUKACJAKAPŁANÓW,OSÓBKONSEKROWANYCH I ŚWIECKICH PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMII Z
OSOBAMI BEZBRONNYMI W PARAFII...... 15
2.1.Obowiązki proboszcza................................................................................................................. 15
2.2.Obowiązki duszpasterzy dzieci.................................................................................................... 16
STANDARD 3
SPOSÓB REAGOWANIA NA OSKARŻENIA LUB NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIA............ 17
STANDARD 4
ZAPEWNIENIE OPIEKI I WSPARCIA OSOBOM SKRZYWDZONYM..................................... 18
STANDARD 5
SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z OSKARŻONYMI O WYKORZYSTANIE
SEKSUALNE
I PRZEMOC...................................................................................................................................... 19
STANDARD 6
ZASADY CHRONIĄCE W OBSZARZE PARAFIALNYM........................................................... 20
6.1.Zasady chroniące dotyczące dzieci (granice zachowań).............................................................. 20
6.1.1.Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim........................................................................... 20
6.2.Zasady chroniące dotyczące wszystkich, również
dorosłych...................................................... 23
STANDARD 7
EDUKACJA DZIECI ORAZ OSÓB BEZBRONNYCH W OCHRONIE
SWOICHGRANIC....... 24
STANDARD 8
SZKOLENIE I STAŁE WSPARCIE DLA OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ
PROFILAKTYKĄ....... 25
STANDARD 9
ZAPEWNIENIE JAKOŚCI I CIĄGŁOŚCI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE
PREWENCJI................... 26
ZAŁĄCZNIK 1
OŚWIADCZENIE O RAJACH ZAMIESZKANIA W CIĄGU OSTATNICH20
LAT, INNYCH NIZ RZECZYPOSPOLITA POLSKA...................................................................................................... 27
ZAŁĄCZNIK 2
OŚWIADCZENIE O ZAPOZNANIU SIĘ Z POLITYKĄ OCHRONY DZIECI
I ZOBOWIĄZANIU DO JEJ PRZESTRZEGANIA......................................................................... 29
ZAŁĄCZNIK 3
ZASADY SPORZĄDZANIA NOTATKI DOTYCZĄCEJ ZDARZENIA...................................... 30
ZAŁĄCZNIK 4
OŚWIADCZENIE O ZACHOWANIU POUFNOŚCI INFORMACJI POWZIĘTYCH
W PROCESIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE KRZYWDZENIA DZIECKAORAZ PRZETWARZANYCH DANYCH
OSOBOWYCH.................................................................................................................................. 33
ZAŁĄCZNIK 5
ZASADY BEZPIECZNYCH RELACJI POMIĘDZY DZIEĆMI.................................................... 34
ZAŁĄCZNIK 6
OŚWIADCZENIE DOTYCZĄCE NIEKARALNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWA NA SZKODĘ DZIECI... 38
Niniejszy dokument
stanowi realizację obowiązku prawnego dotyczącego wprowadzenia we wszelkich
instytucjach, w których przebywają dzieci, standardów ich ochrony przed
krzywdzeniem [ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy Kodeks rodzinny
i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606)]. Treść
dokumentu jest wzorem, który może być wykorzystany przez osoby odpowiedzialne
za różne formy duszpasterstwa parafialnego, do tworzenia własnych standardów
ochrony dzieci uwzględniających specyfikę danej parafii. Opracowując dokument,
braliśmy pod uwagę wytyczne zarówno prawa państwowego jak i kościelnego.
W oparciu o inicjatywy
i dyskusje międzynarodowe, raporty z badań na temat sytuacji dzieci w Polsce oraz
coraz wyraźniejsze zaniepokojenie opinii publicznej postulat opracowania
ogólnopolskiej strategii ochrony dzieci przed przemocą w naszym kraju docierał do
świadomości społecznej w latach 2016-2018 w kierunku opracowania i wdrożenia
,,Narodowej strategii walki z przemocą wobec
dzieci". We wnioskach różnych środowisk podkreślano, że potrzebne są
działania oparte na wiedzy, empatii, dobrej diagnozie i skoordynowanym
zarządzaniu. Uznawano ,że obok zagrożeń, na jakie narażone są dzieci i przed
którymi należy je chronić, należy skoncentrować uwagę na szukaniu takich form
wspierania i ochrony dzieci oraz reagowania na przemoc, które nie tylko będą zabezpieczały
je przed dalszą przemocą, lecz także stworzą warunki do świadomego ich udziału
w budowaniu bezpiecznych środowisk, czyli wyrzeczenia się wszelkiej przemocy
wobec słabszych. Strategia, jaka wyłaniała się z dyskusji, zmierzała do
usystematyzowania działań na rzecz dzieci, rozproszonych w licznych aktach
prawnych, w spójny program działań realizowanych wszędzie tam, gdzie przebywają
dzieci, gdzie się uczą, doskonalą swoje umiejętności artystyczne i sportowe,
gdzie otrzymują pomoc w rozwoju duchowym i religijnym.
Aby ta strategia mogła się
stać obowiązującym prawem w społeczeństwie, którego wrażliwość została stępiona
podziałami uniemożliwiającymi wspólne i spójne działania, potrzeba było szoku
spowodowanego śmiercią Kamilka z Częstochowy. Jego gehenna działa się pośród
niezdolności otoczenia do rozpoznania krzywdzenia i do adekwatnego reagowania
na nie. To jego śmierć przyspieszyła niemal jednomyślne przyjęcie jeszcze przed
październikowymi wyborami do Sejmu rozwiązań zawartych w tzw.Ustawie Kamilka. Ta
ustawa zrodzona z odruchu solidarności ponad wszystkimi podziałami została
bezzwłocznie przyjęta przez Kościół. Odpowiedź pasterzy, osób duchownych i kompetentnych
świeckich od wielu lat zaangażowanych w ochronę dzieci oraz osób bezbronnych przed
przemocą sprawiła, że Kościół jako jedna z pierwszych instytucji postanowił
przyjąć i wdrożyć w swoich placówkach standardy ochrony dzieci przed przemocą.
To zaangażowanie nie jest przypadkowe. Przez nie Kościół realizuje misję
powierzoną mu przez Pana, aby nie zginęło żadne z tych najmniejszych. W oparciu
o tę ewangeliczną misję uznaje, że dobro dziecka jest najważniejsze. Ludzie
Kościoła przyjmują nie tylko ustawową, lecz przede wszystkim moralną
odpowiedzialność za ochronę i promowanie dobra wszystkich dzieci oraz
zobowiązują się dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić bezpieczne i przyjazne
środowisko, w którym dzieci są szanowane i doceniane. Niedopuszczalne jest
bowiem stosowanie przez kogokolwiek wobec dziecka przemocy w jakiejkolwiek
formie. Wszyscy jesteśmy więc zobowiązani do uczenia się rozpoznawania tych,
którzy potrzebują pomocy i wsparcia oraz bezzwłocznego podejmowania działań w przypadku
podejrzeń lub ujawnienia okoliczności, które mogą wskazywać, że dziecku zagraża
lub dzieje się krzywda. Kościół działa sprawnie i zgodnie z procedurami, aby zapewnić
dzieciom skuteczną pomoc i wsparcie na jak najwcześniejszym etapie,
przestrzegając praw dziecka wynikających z Konwencji o Prawach Dziecka.
Powiedzenie: ,,Gdzie kończy się wiedza, zaczyna się przemoc" wyznacza cel
standardów. Posiadając odpowiednią wiedzę i mając świadomość zagrożeń, Kościół
może w odpowiedni sposób zapobiec krzywdzie i skutecznie ochronić przed nią dzieci
oraz osoby bezbronne.
Specyfika środowiska parafialnego
Parafia, jako podstawowa komórka instytucjonalna Kościoła,
wyróżnia się specyficznymi obszarami działania. Odprawiane są w niej liczne
nabożeństwa i uroczystości oraz sprawowane są sakramenty (Eucharystii, chrztu,
I Komunii Świętej, bierzmowania, małżeństwa oraz pokuty i pojednania). W
parafii żegnamy też naszych zmarłych. Odwiedziny chorych oraz wizyty duszpasterskie
dają okazję do wglądu m.in. w sytuację rodzinną, materialną parafian, również w
kontekście zauważenia krzywdy i przemocy, a co za tym idzie dają możliwość
podjęcia odpowiednich kroków zapobiegawczych lub interwencji. W parafii funkcjonują
różne grupy duszpasterskie, odbywają się zbiórki ministrantów, lektorów, próby scholi,
wyjazdy parafialne z księdzem, np. pielgrzymki, wyjazdy z ministrantami, scholą
itp. Prowadzone są często kawiarenki parafialne, świetlice. Funkcjonują
kancelaria parafialna oraz media parafialne (strony www, gazetki, profile w
mediach społecznościowych). Istnieje rada parafialna, a parafia dysponuje i zarządza
własnymi finansami. Praktykowany jest też jasny podział hierarchiczny:
proboszcz, wikariusze itd. Proboszcz zazwyczaj towarzyszy parafianom przez
wiele lat ich rozwoju religijnego. Bywa, że parafianie uczestniczą w
uroczystościach związanych z życiem osobistym duszpasterzy, np. prymicje,
rocznice itp. Również księża zapraszani są przez parafian na uroczystości
rodzinne. W parafii zatrudniane są osoby świeckie lub siostry zakonne jako
pracownicy parafialni lub posługujący jako wolontariusze, np. szafarz, prezes
ministrantów, ceremoniarz, zakrystianin, kościelny, konserwator, gospodyni, grabarz
itp. Dodatkowo w parafii i przy parafii funkcjonują często osoby, które
potrzebują pomocy i jej szukają, np. bezdomni czy więźniowie. Czasem też
parafia użycza lub udostępniania pomieszczenia parafialne innym podmiotom
zewnętrznym.
To w parafii głównie toczy się życie sakramentalne wiernych,
a życie rodzinne wokół celebracji roku liturgicznego. Rodzice w zaufaniu
przyprowadzają swoje dzieci do parafii i oczekują, że będą tam one bezpieczne.
Parafianie są osobami w różnym wieku, w różnej sytuacji rodzinnej, zawodowej,
a duszpasterze oraz osoby pracujące na rzecz parafii mają nierzadko wgląd w ich
potrzeby oraz możliwość zaradzenia im.
Z tego powodu standardy ochrony dzieci w obszarze parafialnym
poszerzone zostały o ochronę osób dorosłych i nie dotyczy to wyłącznie osób
zależnych, bezbronnych, lecz wszystkich. Mają one za zadanie chronić przed
wszelkiego rodzaju nadużyciami, przed krzywdą, przemocą, w tym przed
wykorzystaniem seksualnym. Działają w obie strony -chronią zarówno parafian,
jak i osoby duchowne, pracowników i wolontariuszy parafii.
Ten szeroki zakres działalności oraz
wielość osób zaangażowanych w życie parafialne, mogących mieć dostęp do dzieci
i młodzieży oraz posiadających wgląd w prywatne życie parafian, zobowiązuje nas
do szczegółowego opracowania zasad ochronnych.
Sama dynamika życia parafialnego
zawiera w sobie specyficzne czynniki chroniące przed przemocą, takie jak:
poczucie sacrum, permanentna formacja, społeczne zaufanie, poczucie
przynależności i wzajemnej odpowiedzialności, relacje oparte na zasadach
ewangelicznych, wspólnotowość, w tym przynależność młodzieży do pozytywnej
grupy rówieśniczej oraz publiczność działań (większość aktywności dzieje się na
oczach innych), w tym nadzór rodziców. Dodatkowo, przy okazji np. nagłych
wezwań do chorych lub podczas wizyt duszpasterskich, istnieje możliwość
dostrzeżenia specyficznych potrzeb parafian lub deficytów, w tym przemocy w
obszarze rodzinnym i podjęcia odpowiedniej interwencji. Księża posługujący
w parafii są często tymi osobami, do których zwracają się o pomoc osoby
doświadczające jakiejkolwiek krzywdy, szukające wsparcia i zrozumienia.
Jednakże w specyficznej dynamice życia parafialnego
obecne są również czynniki zagrażające, ułatwiające zaistnienie przemocy. Będą
nimi np. społeczne zaufanie i autorytet, jakim cieszą się księża, w tym
klerykalizm, a także atmosfera zależności i posłuszeństwa hierarchii
sprzyjająca zachowywaniu tajemnicy oraz brak nadzoru z zewnątrz. Wiedza
duszpasterzy o życiu parafian, znajomość ich tajemnic, warunków materialnych,
problemów i potrzeb oraz fizyczna obecność w ich przestrzeni prywatnej daje możliwość
manipulacji i wykorzystania, stanowi poważny czynnik zagrożenia. Niebezpieczne
jest też nawiązywanie przez księży specyficznych relacji, polegających na
wyróżnianiu wybranych parafian. Niedojrzałość księży czy zaangażowanych
współpracowników, np. tzw. charyzmatycznych i autorytarnych liderów-celebrytów,
zawsze będzie zagrożeniem. Klerykalizm oraz brak wiedzy i kompetencji
spowiedników zawsze będą sprzyjały wystąpieniu nadużyć duchowych. Z wyżej
wymienionych powodów zredagowane zostały poniższe standardy ochrony.
Objaśnienie terminów
Osoby, ich role i funkcje w Kościele
ksiądz-duchowny chrześcijański posiadający święcenia kapłańskie.
Kapłan - osoba, która spełnia w imieniu wspólnoty religijnej
funkcje kultowe i rytualne.
duchowieństwo, kler - biskupi,
księża i diakoni.
osoby
konsekrowane - osoby, które w
sposób szczególny poświęcają życie Bogu. Łączy je konsekracja, która wiąże się
ze złożeniem Bogu ślubów czystości oraz najczęściej również ubóstwa i posłuszeństwa,
choć zależy to od formy życia.
konsekrowanego. Należą do nich członkowie
stowarzyszeń zakonnych oraz świeckie osoby konsekrowane.
Osoba świecka
– członek Kościoła katolickiego i personel
Kościoła inny niż biskupi, księża, diakoni i osoby zakonne.
biskup -biskup lub arcybiskup diecezjalny, ordynariusz ordynariatu
i prałat Prałatury Personalnej Kościoła łacińskiego oraz hierarcha Kościołów
wschodnich.
proboszcz-mianowany przez biskupa duszpasterz i zarządca parafii.
Personel kościelny-duchowny, osoba zakonna lub inna osoba zatrudniona
przez Kościół na podstawie umowy, podwykonawstwa, dobrowolnie lub nieodpłatnie.
szafarz nadzwyczajny Komunii
Świętej - osoba wyznaczona do udzielania Komunii
Świętej, gdy zabraknie odpowiedniej liczby szafarzy zwyczajnych.
wolontariusz
-osoba, która na rzecz innych osób
lub danej grupy społecznej, dobrowolnie i bezpłatnie świadczy pracę wykraczającą
poza związki rodzinno-koleżeńskoprzyjacielskie.
Określenie „bezpłatna" nie oznacza „bezinteresowna", lecz „bez
wynagrodzenia materialnego".
organizator
wyjazdu- osoba/podmiot uprawniony
doorganizacji wyjazdu dzieci-parafie, wspólnoty religijne, szkoły i placówki, przedsiębiorcy
podlegającyustawie o usługach turystycznych, osoby fizyczne, osoby prawne,
jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Organizacja posługi Kościoła
diecezja - diecezja, archidiecezja, ordynariat
lub prałatura personalna Kościoła łacińskiego i eparchia Kościoła wschodniego.
parafia-określona wspólnota wiernych, utworzona na sposób stały
w Kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa
diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi.
duszpasterstwo,
w tym duszpasterstwo parafialne-sytuacja,
której jedna osoba jest odpowiedzialna za dobro drugiej lub za wspólnotę wyznaniową.
Obejmuje celebrowanie liturgii, zapewnienie porad i wsparcia duchowego,
edukację, poradnictwo, opiekę medyczną i pomoc w potrzebie. Wszelka praca
polegająca na nadzorze lub wychowaniu dzieci jest dziełem duszpasterskim.
duszpasterstwo
pozaparafialne - duszpasterstwa, wspólnoty,
grupy gromadzące młodych ludzi (młodzież licealna, studenci, młodzi dorośli), w
tym wolontariaty, wakacyjne spotkania młodych (organizowane przez zakony,
zgromadzenia zakonne, wspólnoty), festiwale młodzieżowe, rekolekcje wyjazdowe,
wspólnoty różnych stanów, pielgrzymki piesze, pielgrzymki autokarowe,
środowiska harcerskie. To dzieła, które mogą działać przy parafiach, ale mają
struktury pozaparafialne.
Klerykalizm
- postawa wobec duchowieństwa/osoby
zakonnej charakteryzująca się nad miernym szacunkiem i przekonaniem o ich wyższości
moralnej. Papież Franciszek powiedział, że ma to miejsce, gdy „duchowni czują się
lepsi, [i kiedy] są daleko od ludu". Może być „wspierany przez samych
księży lub przez osoby świeckie".
Dzieci i osoby bezbronne
Dziecko – osoba poniżej 18. roku życia.
małoletni
– w rozumieniu polskiego prawa
cywilnego osoba, która nie ukończyła 18 lat lub nie zawarła małżeństwa.
nieletni - w rozumieniu prawa karnego osoba, która w
momencie popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17. roku życia.
wiek
bezwzględnej ochrony-wiek niższy
niż wiek zgody. Czynność seksualna z osobą w wieku ochronnym jest czynem zabronionym
(wykorzystaniem seksualnym), a osoba dopuszczająca się jej i lub doprowadzająca
do niej podlega odpowiedzialności karnej. W Polsce obecnie wynosi 15lat.
dziecko
wykorzystane seksualnie - każde
dziecko w wieku bezwzględnej ochrony, jeśli osoba dojrzała seksualnie, czy to przez
świadome działanie, czy też przez zaniedbywanie swoich społecznych obowiązków
lub obowiązków wynikających ze specyficznej odpowiedzialności za dziecko,
dopuszcza się zaangażowania dziecka w jakąkolwiek aktywność natury seksualnej, której
intencją jest zaspokojenie osoby dorosłej (Standing Committeeon Sexually Abused Children).
opiekun- osoba sprawująca pieczę nad dzieckiem, uprawniona
do reprezentacji dziecka oraz posiadająca władzę prawną do dbania o interesy osobiste
i majątkowe innej osoby (rodzic, rodzic zastępczy lub osoba uprawniona przez
rodzica).
zgoda
opiekuna-zgoda rodziców albo zgoda
opiekuna, rodzica zastępczego lub opiekuna tymczasowego. Jednak w przypadku
braku porozumienia między rodzicami dziecka należy poinformować rodziców o konieczności
rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny (orzeczenie sądu opiekuńczego
zastępuje zgodę rodziców).
Osoba dorosła bezbronna zgodnie z art.
1 ust. 2b „Vos estis Lux Mundi” –każda osoba
znajdująca się w stanie niepełnosprawności, upośledzeniu fizycznym lub psychicznym
albo pozbawiona wolności osobistej, która w rzeczywistości, nawet sporadycznie,
ogranicza ich zdolność zrozumienia, chęci lub przeciwstawienia się przestępstwu
w inny sposób.
Różne formy przemocy
uwikłanie
- każda relacja, w której ktoś
doświadcza strachu, lęku, poczucia winy, poczucia krzywdy, frustracji,
poniżenia, zniewolenia, zależności, dominacji, niemożności bycia sobą, nieszczerości,
braku autentyczności, przemocy emocjonalnej, fizycznej, seksualnej czy
ekonomicznej.
Nadużycie – postępowanie lub czyn niezgodny z
przyjętymi normami postępowania, a nadużywać oznacza użyć ponad miarę
oraz wykorzystać coś w
niewłaściwy sposób lub w nadmiernym stopniu (SJP).
nadużycie
władzy - nadużycie stanowiska,
funkcji lub obowiązku w celu wykorzystania innej osoby. Może przybierać różne
formy i obejmować sytuacje, w których dana osoba ma władzę nad inną osobą na
mocy swojego związku (np. pracodawca i pracownik, nauczyciel i uczeń, trener i sportowiec,
rodzic lub opiekun i dziecko, duchowny/osoba zakonna i parafianin) i wykorzystuje
tę władzę na swoją korzyść.
przemoc
duchowa - odwoływanie się do
przekonań religijnych i wiary osoby w celu wyrządzenia jej szkody. Może mieć
negatywny wpływ na duchowość osoby poszkodowanej, zwłaszcza gdy dopuszcza się jej
osoba posiadająca duchowy autorytet i zaufanie w Kościele.
przemoc domowa-jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie
lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności
narażające na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, naruszające godność,
nietykalność cielesną, wolność, w tym wolność seksualną, powodujące szkody na ich
zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy
moralne u osób dotkniętych przemocą (art. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie).
zaniedbanie (wobec osoby dorosłej)
- niezapewnienie przez opiekuna środków niezbędnych
do życia osobie, którą się opiekuje.
Przemoc wobec
osób starszych-pojedyncze lub powtarzające
się działanie lub brak odpowiedniego działania, mające miejsce w jakimkolwiek
związku, w którym oczekuje się zaufania, które powoduje krzywdę lub cierpienie
starszej osoby.
przemoc
emocjonalna (dorośli) - powszechna
forma przemocy mająca miejsce w bliskich związkach. Przemoc emocjonalna
jest definiowana jako molestowanie, które ma miejsce, gdy dana osoba jest
poddawana zachowaniom lub działaniom mającym na celu jej kontrolowanie ,z zamiarem
wyrządzenia jej krzywdy emocjonalnej lub strachu, poprzez manipulację, izolację
lub zastraszanie.
bullying-
znęcanie, zastraszanie, prześladowanie
werbalne, społeczne, a także fizyczne.
gaslighting- przemoc psychiczna polegająca na manipulowania
drugą osobą w taki sposób, że ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom,
staje się zdezorientowana, zalękniona i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji.
Jeśli manipulacja jest stosowana stale i metodycznie, może w końcu doprowadzić
do tego, że ofiara zacznie kwestionować swoje zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulator
przejmuje nad nią całkowitą kontrolę.
Grooming (wobec
dorosłego) – zachowania mające na celu
izolację osoby, uczynienie jej zależną, skłonną do zaufania i bardziej podatną
na agresywne zachowanie.
Seksizm – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć.
Seksualizacja - proces, w wyniku którego wartościowanie
drugiej osoby oraz siebie samego/
siebie samej dokonywane
jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej,
uprzedmiotowienie osoby pod względem
seksualnym lub narzucanie seksualności w niewłaściwy sposób (wg. Amerykańskiego
Towarzystwa Psychologicznego).
Cyberprzemoc
– wszelka przemoc z użyciem technologii
informacyjnych i komunikacyjnych – komunikatorów, czatów, stron internetowych,
mediów społecznościowych, blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych
wiadomości, obraźliwych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć
ukazujących dziecko w niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking),ujawniania tajemnic (outing) itp.
Wsparcie
Niebieska Linia- https://www.niebieskalinia.info/
procedura
„Niebieskiej Karty"- jest narzędziem,
którego głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy
domowej, obejmuje też współpracę przedstawicieli różnych instytucji i
podmiotów, które są zobowiązane do reagowania w przypadku uzyskania informacji
o wystąpieniu przemocy domowej.
Przestępstwa motywowane seksualnie
przestępstwo
kanoniczne wykorzystywania seksualnego - kanoniczne przestępstwa wykorzystywania seksualnego popełniane przez
duchownych lub osoby konsekrowane, którymi są: zmuszanie kogoś, za pomocą
przemocy, groźby lub nadużycia władzy, do wykonywania lub poddawania się
czynnościom seksualnym; wykonywanie czynności seksualnych z dzieckiem lub osobą
bezbronną; produkcję, wystawianie, posiadanie lub dystrybucję, w tym drogą
elektroniczną, pornografii z udziałem dzieci, a także werbowanie lub nakłanianie
dziecka lub osoby bezbronnej do udziału w tworzeniu pornografii popełnione
przez duchownych lub osoby zakonne, o których mowa w artykule 1§1a Vos Estis
Lux Mundi.
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i
obyczajności (art.197-205 k.k.)-zgwałcenie (art. 197), wykorzystanie seksualne osoby bezradnej
lub niepoczytalnej (art.198), seksualne wykorzystanie zależności (art.199), seksualne
wykorzystanie dziecka (art.200), uwodzenie dziecka poniżej lat 15 z wykorzystaniem
systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej (art.200a),
propagowanie pedofilii (art. 200b), kazirodztwo (art.201), pornografia (art.202),zmuszanie
do prostytucji (art. 203), czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204).
Rejestr
Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym - rejestr obywateli polskich, którzy dopuścili się przestępstwa z pobudek
seksualnych. Składa się z Rejestru publicznego i Rejestru z dostępem
ograniczonym. https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/ rejestry-i-ewidencje/rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym/
Osoby dramatu
Osoba
pokrzywdzona – osoba fizyczna lub prawna,
której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez
przestępstwo (art. 49§1 k.p.k.).
osoby
pokrzywdzone przemocą w rodzinie -
osoby najbliższe, inne osoby pozostające w stałym lub przemijającym stosunku
zależności od osoby stosującej przemoc (art. 115 §11 Ustawy o
przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
skarżący - każda osoba składająca skargę, która może
zawierać zarzut, podejrzenie, obawę lub zgłoszenie naruszenia prawa.
pozwany-osoba, na którą złożono skargę.
oskarżony-osoba, której postawiono zarzuty karne.
przestępca
seksualny - osoba, która przyznała
się do wykorzystania seksualnego lub której odpowiedzialność za wykorzystanie
została orzeczona przez właściwy sąd i/lub procedurę kościelną.
Zespół ds.Prewencji i jego praca
Osoba odpowiedzialna za standardy
ochrony dzieci- osoba wyznaczona przez przełożonego
danego dzieła duszpasterskiego, danej grupy parafialnej, np. ministrantów,
sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony dzieci.
osoba
zaufana- osoba wyznaczona przez
przełożonego danego dzieła duszpasterskiego, ciesząca się zaufaniem i odpowiednio
przygotowana, odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach dotyczących
przemocy.
Osoba odpowiedzialna za interwencję
- zarządca placówki (proboszcz) odpowiedzialny za
podejmowanie interwencji w przypadku zaistnienia przemocy.
kompetencje miękkie - umiejętności psychospołeczne, np. komunikatywność, asertywność.
konflikt
interesów- sytuacja (postrzegana
lub rzeczywista), w której powstaje konflikt pomiędzy obowiązkami służbowymi
danej osoby a jej prywatnymi interesami, który może mieć wpływ na wykonywanie
tych obowiązków. Taki konflikt zazwyczaj wiąże się z przeciwstawnymi zasadami
lub niezgodnymi życzeniami lub potrzebami i może wystąpić, gdy osoba pełni
wiele ról.
lojalność
środowiskowa - silna lojalność
wobec danego środowiska, grupy ludzi, wspólnoty, instytucji, przełożonego itp.,
która może przyjmować formy pozytywne, np. dochowanie tajemnicy, lub negatywne,
np. niereagowanie bądź zaprzeczanie przemocy.
Dane
osobowe - wszelkie informacje dotyczące
zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania żyjącej osoby fizycznej, a także
poszczególne informacje, które w połączeniu ze sobą mogą prowadzić do
zidentyfikowania tożsamości danej osoby. Przykładowe dane osobowe: imię i nazwisko,
adres zamieszkania, adres e-mail z imieniem i nazwiskiem, numer dowodu
tożsamości, dane o lokalizacji, adres IP, dane przechowywane przez szpital lub
lekarza, które mogą jednoznacznie wskazywać tożsamość danej osoby.
wniosek o
wgląd w sytuację rodziny - pismo
może zostać złożone przez każdą osobę fizyczną i prawną która chce, aby sąd
zbadał aktualną sytuację rodzinną. Wniosek nie podlega żadnej opłacie sądowej,
może być złożony w każdej chwili i w przypadku jego odrzucenia przez sąd nie
rodzi żadnych negatywnych konsekwencji wobec wnioskodawcy.
Formy przemocy wobec dziecka
·
przemoc wobec dzieci - wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub
emocjonalnego, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub niedbałego traktowania,
wyzysku komercyjnego lub innego, skutkujące rzeczywistą lub potencjalną szkodą
dla zdrowia, przetrwania, rozwoju lub godności dziecka w kontekście relacji
odpowiedzialności, zaufania lub siły. Dzieli się powszechnie na pięć podtypów:
przemoc fizyczna, znęcanie się emocjonalne/psychiczne, zaniedbanie, narażenie
na przemoc w rodzinie, wykorzystywanie seksualne. W kontekście Kościoła
katolickiego ważne jest także uznanie przemocy duchowej za dodatkowy podtyp przemocy.
• przemoc fizyczna to przemoc, w wyniku której dziecko doznaje fizycznej krzywdy lub jest nią potencjalnie zagrożone. Krzywda ta
następuje w wyniku działania bądź zaniechania działania ze strony rodzica lub innej
osoby odpowiedzialnej za dziecko, lub której dziecko ufa, bądź która ma nad nim
władzę. Przemoc fizyczna wobec dziecka może być czynnością powtarzalną lub
jednorazową.
• Przemoc psychiczna i emocjonalna to przewlekła, nie
fizyczna, szkodliwa interakcja wobec dziecka, obejmująca zarówno działania, jak
i zaniechania. Zaliczamy do niej m.in. niedostępność
emocjonalną, zaniedbywanie emocjonalne, relację z dzieckiem opartą na
wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu, nieodpowiednie rozwojowo lub niekonsekwentne
interakcje z dzieckiem, niedostrzeganie lub nieuznawanie indywidualności
dziecka i jego granic psychicznych.
• zaniedbywanie dziecka to chroniczne lub
incydentalne niezaspokajanie jego podstawowych potrzeb fizycznych/psychicznych
i/lub nierespektowanie jego podstawowych praw, powodujące zaburzenia jego zdrowia
i/lub trudności w rozwoju. Do zaniedbywania dochodzi w relacji dziecka z osobą
która jest zobowiązana do opieki, wychowania, troski i ochrony dziecka.
• Narażenie na przemoc w rodzinie – forma psychicznego
znęcania się nad dzieckiem, w której dziecko jest obecne – słyszy lub widzi
– gdy inny członek rodziny doświadcza przemocy fizycznej, psychicznej lub
seksualnej albo widzi szkody wyrządzone osobom lub mieniu w wyniku agresywnego
zachowania członka rodziny.
• wykorzystywanie seksualne dziecka - wykorzystanie seksualne dziecka to włączanie dziecka w
aktywność seksualną której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić
na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić
się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub
obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do
czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem
a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź topień rozwoju
pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności
jest zaspokojenie potrzeb innej osoby (World Health Organization). Obejmuje
zachowania z kontaktem fizycznym (w tym penetracyjne) oraz bez kontaktu
fizycznego, może wtedy przybrać formę seksualizacji, robienia zdjęć lub filmów
wideo przedstawiających dzieci o charakterze jednoznacznie seksualnym, zmuszania
dzieci do oglądania czynności seksualnych lub wzięcia w nich udziału lub zmuszania
dzieci do uprawiania seksu lub angażowania się w czynności seksualne z
innymi dziećmi lub dorosłymi. Obejmuje również wyzyskiwanie seksualne dzieci,
czyli czerpanie zysku np. z pornografii z udziałem dzieci lub prostytucji
dziecięcej.
·
Grooming (wobec dziecka) - zachowania, których celem jest przygotowanie
dziecka do wykorzystywania seksualnego. Obejmuje nawiązanie szczególnej relacji
z dzieckiem, często również warunkowanie rodziców i innych dorosłych oraz
osłabienie ich czujności, aby myśleli, że relacja z dzieckiem jest normalna i
pozytywna.
·
przemoc rówieśnicza (agresja rówieśnicza, bullying) - występuje, gdy dziecko doświadcza różnych form
przemocy ze strony rówieśników, bezpośrednio lub z użyciem technologii
komunikacyjnych. Ma miejsce wtedy, gdy działanie ma na celu wyrządzenie komuś
przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny
(powtarzalność), a ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy sprawców. Obejmuje
przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie), relacyjną (np. wykluczenie
z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko osobie), fizyczną (np. pobicie,
kopanie, popychanie, szarpanie), materialną(np. kradzież, niszczenie
przedmiotów) oraz elektroniczną (złośliwy SMS lub e-mail, wpis w mediach społecznościowych,
umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę), a także
przemoc podczas randki ze strony chłopaka/dziewczyny.
STANDARD 1
STWORZENIE I ZACHOWANIE BEZPIECZNEGO
ŚRODOWISKA W PARAFII
·
W parafii .................został opracowany i wprowadzony w
życie wewnętrzny dokument, w którym zawarta jest polityka ochrony przebywających
tam dzieci i osób dorosłych zgodnie z obowiązującymi standardami wyznaczonymi
zarówno przez dokumenty państwowe (Ustawę o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i
opiekuńczy oraz innych
ustaw z dn. 28 lipca 2023r. – tzw. 11Ustawa Kamilka"),
jak i wskazania wynikające z Wytycznych Kościoła
katolickiego w Polsce.
· W przygotowaniu wewnętrznego dokumentu uczestniczą zaangażowani świeccy, a
także dzieci;
· W parafii
działa Zespół ds. Prewencji oraz wyznaczona jest tzw. osoba zaufania;
·
Polityka ochrony dotyczy szczegółowych
zasad bezpieczeństwa i sposobów ochrony przebywających tam dzieci i bezbronnych
dorosłych, czyli: rekrutacji personelu i osób zaangażowanych duszpastersko w parafii;
·
Bezpiecznych relacji pomiędzy
dorosłymi zatrudnionymi i pomagającymi duszpastersko w parafii a dziećmi i
bezbronnymi dorosłymi;
· Bezpiecznych
relacji pomiędzy rówieśnikami;
· Bezpiecznego
korzystania z Internetu i mediów elektronicznych;
· Zasady ochrony
wizerunku i danych osobowych;
· Sposobu reagowania w parafii na przypadki podejrzenia, że dziecko
doświadcza przemocy fizycznej, psychicznej czy seksualnej i zasad prowadzenia
rejestru interwencji (Załącznik 3);
· Pomocy osobom
pokrzywdzonym;
·
Standardy ochrony są dostępne w parafii
i podane do publicznej wiadomości (na stronie internetowej oraz wywieszone
np. w gablocie parafialnej)
STANDARD 2
WERYFIKACJA, DELEGOWANIE I EDUKACJA KAPŁANÓW, OSÓB
KONSEKROWANYCH I ŚWIECKICH PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMI I Z OSOBAMI BEZBRONNYMI W PARAFII
2.1.
Obowiązki proboszcza
(Załączniki 1 i 2)
• Do obowiązków proboszcza należy wdrażanie w życie standardów ochrony
przed przemocą.
• Za niezastosowanie się do standardów odpowiedzialność personalnie ponosi
proboszcz parafii, również wobec prawa.
• O każdej osobie zaangażowanej w parafii i mającej kontakt z dziećmi w
obszarze związanym z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem,
świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub
realizacją innych zainteresowań przez dzieci, lub z opieką nad dziećmi
proboszcz uzyskuje dane z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym
(https://arch-bip.
ms.gov.pl/p1/rejestry-i-ewidencje/rejestrsprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym/).
Nawet w przypadku osób mających krótkotrwały kontakt z dziećmi na terenie
parafii uzyskanie takiej informacji jest zalecane, chociaż nie stanowi to obowiązku
prawnego. W takim przypadku należy jednak najpierw uzyskać zgodę osoby objętej
takim sprawdzeniem.
• Dodatkowo, przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby
do działalności (np. wolontariackiej) związanej z wychowaniem, edukacją,
wypoczynkiem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym,
uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez dzieci, lub z opieką
nad nimi proboszcz ma obowiązek uzyskania od tej osoby informacji z Krajowego Rejestru
Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdz. XIX k.k.(przestępstwa
przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV k.k. (przestępstwa przeciwko wolności
seksualnej i obyczajowości) oraz w zakresie art.189a k.k. (handel ludźmi),
art. 207 k.k. (znęcanie się nad osobą najbliższą lub pozostającą w stosunku
zależności) oraz przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
•
Jeśli parafia zatrudnia firmy z zewnątrz
lub udostępnia im pomieszczenia, właściciel firmy musi przedstawić proboszczowi
oświadczenie o sprawdzeniu swoich pracowników, którzy wejdą na teren parafii i
będą mogli mieć kontakt z dziećmi, w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle
Seksualnym.
• Proboszcz parafii
powołuje osobę lub Zespół ds. Prewencji (należy do niego również tzw. osoba zaufana).
Wskazane jest, aby były to cieszące się zaufaniem osoby świeckie, odpowiednio
przeszkolone i kompetentne, które będą wiedziały, jakie działania w danej
sytuacji są stosowne i konieczne. Osoby te ściśle współpracują z proboszczem
miejsca, który personalnie ponosi odpowiedzialność za wdrażanie i
przestrzeganie standardów oraz za działania interwencyjne. Współpracują również
z osobami odpowiedzialnymi w diecezji/zgromadzeniu za prewencję, jak
również z delegatem/delegatką ds. ochrony dzieci i młodzieży. Nie mogą być to
osoby uwikłane w lojalność środowiskową lub w konflikt interesów.
Odpowiadają za wprowadzenie standardów oraz uczestniczą w szkoleniach
zgodnie z zasadami wskazanymi przez diecezję, do której parafia należy (każda
parafialna grupa duszpasterska może mieć wyznaczoną do tego celu konkretną
osobę).
• Proboszcz parafii powołuje osobę (lub osoby) zaufaną, do której należy przyjmowanie
zgłoszeń dotyczących nierespektowania standardów. Osoba zaufana nie może na
własną rękę podejmować działań służących wyjaśnieniu podejrzeń i zarzutów lub weryfikacji
zgłaszanych faktów. Obowiązuje ją zasada poufności (Załącznik 4). Powinna to być osoba faktycznie
budząca zaufanie, posiadająca tzw. kompetencje miękkie, predysponujące ją do
kontaktu z osobami skrzywdzonymi.
• Osobą odpowiedzialną bezpośrednio za interwencję w przypadku zaistnienia
przemocy jest zarządca placówki, w tym wypadku proboszcz parafii. Powinien
czynić to we współpracy z wymienionymi wyżej kompetentnymi osobami.
• Wszelka działalność dotycząca ochrony oraz interwencji i pomocy musi być
dokumentowana. Wpisów w rejestrze zdarzeń dokonują osoby bezpośrednio
zaangażowane w daną aktywność, ale za bezpieczne przechowywanie notatek
odpowiedzialny jest proboszcz. Rejestr (Załącznik 3) prowadzi się zgodnie
z zasadami ochrony danych wrażliwych.
2.2. Obowiązki duszpasterzy dzieci
Duszpasterze dzieci powinni:
• Czuwać nad
własną dojrzałością emocjonalną, psychiczną, duchową;
• starać się o dobór żywo wierzących, rzetelnych, zweryfikowanych i
odpowiednio przeszkolonych osób do pełnienia funkcji animatorów, wychowawców
itd.;
• wspierać
dzieci w ich rozwoju ku dojrzałości;
• dbać o respektowanie
zasad kultury (wobec dzieci i między nimi);
• czuwać nad równym traktowaniem wszystkich dzieci, z uwzględnieniem ich szczególnych
potrzeb i osobistych uwarunkowań;
• dbać o
przestrzeganie prawa do nienaruszalności cielesnej i prywatności;
• organizować
działania duszpasterskie w miejscach bezpiecznych;
• utrzymywać
możliwie żywy i transparentny kontakt z rodzicami dzieci;
•
dbać o przestrzeganie zasad
prywatności i ochrony wizerunku oraz danych osobowych dzieci (Załącznik 5).
STANDARD 3
SPOSÓB REAGOWANIA NA
OSKARŻENIA LUB NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIA
•
W przypadkach przemocy fizycznej bądź
seksualnej, gdy sprawcą jest osoba dorosła lub dziecko, należy zgłosić ten fakt
zgodnie z prawem do organów ścigania lub/ oraz do delegata właściwej instytucji
kościelnej.
•
Gdy sprawa dotyczy niewłaściwego zachowania
osób świeckich zatrudnionych w parafii bądź wolontariuszy, sprawę należy zbadać
i podjąć adekwatne kroki w zależności od tego, czego dotyczyło to zachowanie.
Każdorazowo należy podjąć z tą osobą rozmowę i jeśli zajdzie taka potrzeba, to okresowo
lub stale wycofać ją z pracy duszpasterskiej.
•
Jeśli niewłaściwe zachowanie
dotyczy dziecka, należy o tym zawiadomić jego rodziców i wraz z nimi
podjąć odpowiednie działania.
•
Jeśli sprawa dotyczy niewłaściwych
zachowań dzieci wobec siebie nawzajem, należy niezwłocznie zawiadomić rodziców
dzieci i wraz z nimi podjąć odpowiednie działania.
•
Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie
zgłoszeń współpracuje z proboszczem i delegatem diecezjalnym i/lub
zakonnym.
•
Każda informacja o niewłaściwym
zachowaniu powinna być traktowana poważnie, gdyż jest działaniem prewencyjnym.
•
Jeśli jakakolwiek osoba dorosła
zaangażowana w pracę duszpasterską w parafii dowie się od dziecka, że doświadcza
ono przemocy, automatycznie ma obowiązek zastosowania się do art. 304 k.p.k.
mówiącego o tym, że każdy, kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ściganego z
urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
STANDARD 4
ZAPEWNIENIE OPIEKI I WSPARCIA OSOBOM SKRZYWDZONYM
•
Każda osoba, która mówi o
doświadczanej przez siebie krzywdzie, winna zostać przyjęta z szacunkiem i
uważnie wysłuchana.
•
Osoba skrzywdzona powinna otrzymać
informację o możliwych formach pomocy, z której może skorzystać na terenie
parafii lub poza nią.
•
W sytuacji, gdy osoba wskazana
jako sprawca jest kapłanem lub inną osobą zaangażowaną w parafii, należy jak
najszybciej zapewnić bezpieczeństwo osobie skrzywdzonej (np. przez
niedopuszczanie do niej osoby wskazanej lub podejrzanej o krzywdę).
Następnie należy jej udzielić pomocy, jakiej potrzebuje. Osoby poszkodowane nie
powinny być obarczane kosztami udzielanej im pomocy.
•
Troska duszpasterska wobec osoby
skrzywdzonej i jej bliskich polega przede wszystkim na życzliwym wysłuchaniu i pomocy
w odbudowaniu jej więzi z Bogiem i zaufania do Kościoła. Organizowana jest w porozumieniu
z diecezjalnym duszpasterzem ds. pomocy duchowej osobom skrzywdzonym.
•
Jeśli osoba skrzywdzona
należała do jakiejś grupy parafialnej, również inni uczestnicy tej grupy powinni otrzymać pomoc duszpasterską i ewentualnie
psychologiczną.
•
Jeśli osobą skrzywdzoną jest
dziecko, pomoc powinna otrzymać również jego rodzina.
•
Parafianie powinni być we właściwy
sposób poinformowani o tym, co się wydarzyło, oraz otrzymać stosowną pomoc.
Należy przy tym zachować zasadę ochrony dobrego imienia osoby skrzywdzonej.
•
Jeśli zgłoszenie dotyczy
przestępstwa określonego w prawie karnym i/lub kanonicznym, osoba przyjmująca
zgłoszenie postępuje zgodnie z procedurami zawartymi w Wytycznych KEP.
•
Jeśli zgłoszenie dotyczy innej krzywdy
czy niewłaściwego zachowania, osoba zgłaszająca otrzymuje informację o
podjętych w sprawie krokach.
•
Wszelkie działania i uzyskane
informacje objęte są zasadą poufności, ale osoby skrzywdzonej nie wolno
zobowiązywać do zachowania tajemnicy.
STANDARD 5
SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z OSKARŻONYMI O WYKORZYSTANIE SEKSUALNE I PRZEMOC
•
Do parafii mogą należeć osoby,
które są oskarżone o różne przestępstwa bądź mają wyrok w zawieszeniu, lub też
wróciły do środowiska po odbytym wyroku. Nie powinny one pracować z dziećmi,
natomiast powinny zostać objęte pomocą duszpasterską.
•
W sytuacji, gdy oskarżonym jest dziecko,
należy współpracować z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi w takim zakresie,
w jakim jest to możliwe i potrzebne. Ich również dobrze jest otoczyć opieką
duszpasterską.
•
W sytuacji, gdy osobą oskarżoną
jest kapłan lub osoba konsekrowana, należy zastosować się do wskazań uzyskanych
od biskupa miejsca lub przełożonych. Wobec takiej osoby powzięte zostają kroki
przewidziane przez Wytyczne KEP.
•
Gdy osobą oskarżoną jest świecki
pracownik lub wolontariusz parafialny, należy odsunąć taką osobę od
podejmowanej pracy na czas wyjaśnienia sprawy lub do czasu decyzji prokuratury
oraz objąć ją opieką duszpasterską.
•
W procesie wyjaśniania sprawy oraz
w podawaniu informacji należy również zadbać o zachowanie ochrony dobrego
imienia domniemanego sprawcy.
•
W przypadku zaistnienia fałszywego
oskarżenia, jeśli zarzuty nie zostaną potwierdzone, a oskarżenie znane było
osobom postronnym, należy przekazać im informację o niewinności
oskarżonego w formie komunikatu biskupa miejsca lub delegata.
STANDARD 6
ZASADY CHRONIĄCE W OBSZARZE PARAFIALNYM
6.1.
Zasady chroniące
dotyczące dzieci (granice zachowań)
Dzieckiem jest osoba, która nie
ukończyła 18. roku życia. Dziecko, rozwijając się, konstytuuje siebie jako osobę.
Potrzebuje do tego opieki, troski, serdeczności, kształcenia i wychowania.
Dzieje się to w rodzinie, ale również poprzez relacje z autorytetami oraz
wartościami przekazywanymi w środowisku rówieśniczym i wychowawczym.
Wszelkie oddziaływanie wychowawcze zawsze musi się dokonywać z poszanowaniem
woli rodziców bądź prawnych opiekunów.
Wprawdzie niemożliwe jest stworzenie
wyczerpującej listy zachowań niepożądanych, ani też wskazanie precyzyjnych
granic wszystkich zachowań, należy jednak kierować się poniższymi wskazówkami
oraz roztropnością i wrażliwością ewangeliczną.
Zasady te dotyczą nie tylko relacji
dorosły - dziecko, ale również relacji pomiędzy dziećmi (Załącznik 5).
6.1.1. Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim
•
Wszystkie spotkania z dziećmi na terenie
parafii powinny być organizowane w miejscach oficjalnych, ogólnodostępnych i do
tego przygotowanych.
•
Nie można przebywać z dzieckiem
sam na sam w warunkach odizolowanych. Jeżeli dobro dziecka wymaga
indywidualnego spotkania, nie może się ono odbywać w sekrecie (zalecane
powiadomienie rodziców lub przełożonego) i w warunkach odizolowanych. Osoba
przeprowadzająca spotkanie powinna zatroszczyć się o transparentność (np.
przeszklone lub uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz,
obecność innych osób w bezpośrednim pobliżu, powiadomienie innych osób o spotkaniu
itp.). Indywidualnych spotkań z dziećmi nie wolno w nieroztropny sposób mnożyć
ani przedłużać. Spotkania takie nie powinny odbywać się w późnych godzinach
wieczornych (po godz. 20.00 lub nocą).
•
Dzieci nie mogą przebywać w
parafialnych pomieszczeniach mieszkalnych bez opieki rodzica lub opiekuna
prawnego. Nie powinny też towarzyszyć duszpasterzom w miejscach lub w
sprawach niezwiązanych ze sprawowaniem posługi lub formacją.
•
Dzieci powinny zawsze pozostawać
pod opieką osoby dorosłej. Podczas pełnienia funkcji wychowawczych opiekunowie
nie mogą pozostawać pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych ani
przyjmować ich w obecności dzieci.
•
Dzieci na terenie parafii nie mogą
przebywać pod wyłączną opieką innego dziecka, chyba że inaczej stanowią
regulaminy religijnych ruchów duszpasterstwa pozaparafialnego, np. Ruchu
Światło-Życie, KSM, w tym wypadku stosuje się standardy opracowane przez te
grupy. Osoby te powinny być odpowiednio uformowane, przygotowane i pełnić
posługę pod okiem dorosłych.
•
Jeśli spotkania formacyjne ,np. przygotowanie
do bierzmowania, odbywają się w dornach wybranych rodzin, również muszą
być przeprowadzane w grupie, nigdy indywidualnie.
•
Zakazuje się przewożenia dzieci
prywatnymi samochodami, zwłaszcza w pojedynkę, bez wiedzy i wyraźnej zgody
rodziców lub opiekunów prawnych.
•
Niestosowne jest skracanie dystansu
przez przechodzenie na „ty" osoby dorosłej z dzieckiem.
•
W prywatne życie dziecka wolno
ingerować tylko w takim wymiarze, w jakim wymaga tego konkretny problem.
•
W przypadku konieczności podjęcia
rozmów na temat seksualności należy wykazać się delikatnością i roztropnie
rozeznać, czy takiej rozmowy nie powinien przeprowadzić specjalista.
•
W obecności dzieci nie wolno
wypowiadać treści i żartów o podtekście seksualnym. Zabronione jest
prezentowanie dzieciom treści obscenicznych, erotycznych, pornograficznych lub
mających podtekst seksualny, zawierających sceny brutalnej przemocy bądź nieodpowiednich
do wieku i wrażliwości odbiorców w jakikolwiek sposób i za pomocą
jakiegokolwiek urządzenia.
•
Niedozwolone jest stosowanie przemocy fizycznej oraz
psychicznej, takiej jak: poniżanie, upokarzanie, ośmieszanie, dokuczanie,
szykanowane, znęcanie się itp., zarówno w bezpośrednich kontaktach, jak i za
pośrednictwem mediów społecznościowych.
•
Niedopuszczalne są wszelkiego
rodzaju nadużycia duchowe (w obszarze spowiedzi, poradnictwa itp.).
•
Każdy przypadek przemocy
fizycznej, psychicznej (emocjonalnej) czy seksualnej pomiędzy dziećmi wymaga
natychmiastowej reakcji ze strony opiekunów.
•
Nie wolno dotykać dzieci wbrew ich
woli ani w sposób nieadekwatny do relacji duszpasterskich lub wychowawczych.
Zachowania niedozwolone:
•
Wszelkie formy okazywania niechcianej czułości;
•
Dotykanie piersi, pośladków, genitaliów
i ich okolic (choćby przez bieliznę lub odzież);
•
pocałunki;
•
mocne i zamykające uściski, uniemożliwiające przerwanie
kontaktu;
•
klepanie po pośladkach, udach, kolanach, głowie;
•
łaskotanie lub mocowanie się w dużej bliskości cielesnej;
•
masaże;
•
sadzanie na kolanach;
•
kładzenie się lub spanie obok;
•
ocieranie się;
•
seksualizacja i seksizm;
•
różne formy poniżania oraz mobbing;
•
używanie wulgaryzmów.
Zachowania właściwe
w naszym kręgu kulturowym:
•
uścisk dłoni lub delikatne objęcie, przytulenie, pocałunki
w policzek;
•
delikatne poklepanie po ramionach
lub plecach jako wyraz akceptacji wsparcia, pocieszenia;
•
dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości;
•
trzymanie się za ręce w czasie np.
zabawy lub dla uspokojenia wzburzenia emocjonalnego;
•
trzymanie za ręce dzieci w czasie spaceru;
•
siadanie w pobliżu małych dzieci;
•
podnoszenie lub trzymanie na rękach dzieci do ok.3.
roku życia;
•
przytulanie i branie na kolana
małych dzieci za zgodą ich rodziców i najlepiej w ich obecności;
•
dzieciom nie wolno robić zdjęć lub
filmować bez ich zgody. Nie wolno upubliczniać zdjęć, filmów z udziałem dzieci bez
pisemnej zgody ich rodziców lub opiekunów prawnych, z wyjątkiem zdjęć dużych grup
w miejscach publicznych w związku z informowaniem o wydarzeniach;
•
zabrania się częstowania dzieci
tytoniem, alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi, posiadania środków
niedozwolonych przez prawo. Nie wolno również tolerować ich posiadania oraz
zażywania przez dzieci.
Zasady ochrony
dotyczące wyjazdów
Zachęca się do pełnej transparentności w
organizowaniu spotkań z dziećmi. Na początku roku formacyjnego w parafii
należy:
•
zapoznać rodziców lub opiekunów prawnych
dzieci z harmonogramem prowadzonych spotkań;
•
zadbać o wyrażenie przez nich zgody w formie pisemnej
na udział w spotkaniach;
•
ustalić zasady odbioru dzieci;
•
ustalić zasady komunikacji elektronicznej z dziećmi;
•
wszystkie formy zorganizowanego
czasu, a w sposób szczególny wypoczynku dzieci powinny być realizowane zgodnie
z obowiązującymi przepisami prawa;
•
na wyjazdy grupowe należy uzyskać
pisemną zgodę rodziców lub opiekunów prawnych, po uprzednim zapoznaniu ich z
ramowym planem działania i zasadami jego organizacji (regulaminem). Podczas
wyjazdu rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do kontaktu ze swoim
dzieckiem oraz z jego opiekunem;
•
podczas wyjazdów parafialnych
opiekunowie nie powinni nocować w tym samym pomieszczeniu co podopieczni. W sytuacji
szczególnej, wymagającej od opiekuna pozostania w nocy w pomieszczeniu z
wychowankiem, powinien on o tym fakcie zawiadomić inną osobę dorosłą, kierownika
wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli
wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe, organizator zawiera informację na ten temat
w regulaminie. Szczególnie zadbać należy o ochronę dzieci w toaletach,
łazienkach, przebieralniach czy szatniach.
Zasady ochrony
dotyczące kontaktów przez media oraz udostępniania Internetu
•
Parafie, które zapewniają dzieciom
dostęp do Internetu, powinny wdrożyć środki bezpieczeństwa uniemożliwiające
dostęp do treści stanowiących zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju. Na urządzeniach umożliwiający dostęp
do Internetu powinno być zainstalowane i aktualizowane oprogramowanie
filtrujące treści, zaś korzystanie z Internetu powinno być monitorowane
przez wyznaczoną osobę przynajmniej w sposób umożliwiający ustalenie, kto,
kiedy i z jakich treści korzystał (np. indywidualne konta dla wszystkich
użytkowników). Szczegółowe zasady korzystania z Internetu powinny być zawarte w
stosownym regulaminie.
6.2.
Zasady chroniące
dotyczące wszystkich, również dorosłych
•
Sakrament pokuty i pojednania, a
także spotkania związane z towarzyszeniem duchowym powinny odbywać się w miejscach
do tego wyznaczonych (konfesjonał lub miejsce osobne, ale widoczne). Jeśli nie
można zachować tej zasady (np. w czasie wakacji, pielgrzymki czy przy spowiedzi
osoby chorej czy z niepełnosprawnością), należy zadbać o to, by spowiednik i
penitent byli dostępni (drzwi pomieszczenia nie mogą być zamknięte na klucz)
lub widoczni dla innych osób (np. przeszklenia w drzwiach, uchylone drzwi do
pomieszczenia). Niedopuszczalne jest spowiadanie lub tzw. rozmowy duchowe w
pokojach prywatnych.
•
Podczas Mszy świętych o
uzdrowienie połączonych z modlitwą wstawienniczą należy zadbać o to, aby modlitwa
taka odbywała się przy głównym ołtarzu, w miejscach godnych, widocznych,
centralnych, a nie w różnych „zaułkach", przyciemnionych pomieszczeniach
itp.
•
Zaleca się, aby odwiedziny chorych
(dotyczy księży oraz szafarzy i wolontariuszy) odbywały się w obecności osoby
trzeciej (kogoś z rodziny, z sąsiedztwa, osoby posługującej w parafii).
•
Do udziału w wizytach
duszpasterskich (kolęda) należy zapraszać tylko takie osoby (służba
liturgiczną, organista, zakrystianin, kościelny), które wykazują się
odpowiednią dojrzałością np. w obszarze zachowania dyskrecji.
•
Zobowiązania i obietnice księdza,
pracownika lub osoby posługującej w parafii, zwłaszcza te, za które uiszczono
wynagrodzenie, powinny być udokumentowane w formie pisemnej, a kopia
przekazana beneficjentowi.
STANDARD 7
EDUKACJA DZIECI ORAZ OSÓB BEZBRONNYCH W
OCHRONIE SWOICH GRANIC
,,Edukacja to szczepionka
na przemoc" przekonywał Edward James Olmos. Zapobieganie sytuacjom
sprzyjającym wykorzystaniu odbywa się również poprzez kształtowanie świadomości
dzieci. W parafii istnieje możliwość zadbania o taką edukację. Szkolenia, np. w
konwencji warsztatów, powinny prowadzić osoby odpowiednio do tego przygotowane.
Powinny one obejmować formację dzieci do reagowania poprzez asertywne
zachowanie oraz informowanie odpowiednich osób dorosłych w sytuacjach, w
których są świadkami lub doświadczają od dorosłych albo innych dzieci
jakiejkolwiek krzywdy (fizycznej, seksualnej, słownej, emocjonalnej
itd.),takiej jak np.:
•
Pozostawianie dzieci bez opieki;
• Okazywanie niechcianej czułości;
•
Próby nawiązywania kontaktu w miejscach odosobnionych;
•
Epatowanie nagością oraz zapraszanie, zwłaszcza indywidualnie,
do miejsc takich jak np. sauna;
• Przekraczanie
granic nienaruszalności cielesnej;
• Zbyt intensywne
dążenie do osobistego kontaktu;
• Infantylne
zachowania opiekunów;
• Prowokacja
i wciąganie w sytuacje dwuznaczne;
•
prezentowanie nieodpowiednich i wulgarnych
treści (zwłaszcza materiałów o charakterze erotycznym, pornograficznym,
obrazujących przemoc lub w inny sposób przyczyniających się do dyskomfortu);
•
nadmierne i indywidualne
obdarowywanie prezentami i inne formy faworyzowania;
•
brak empatii i wrażliwości na potrzeby dzieci;
•
proponowanie, używanie alkoholu
lub środków psychoaktywnych itp. lub bycie pod ich wpływem.
STANDARD 8
SZKOLENIE I STAŁE WSPARCIE DLA
OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ PROFILAKTYKĄ
Ochrona przed
krzywdzeniem wpisana jest w misję Kościoła katolickiego powierzoną mu przez Pana.
Dlatego każdy – przełożony w Kościele, osoby uczestniczące w jego misji przez
pracę i zaangażowanie duszpasterskie czy pracę z dziećmi i osobami bezbronnymi -
powinien posiadać potrzebną wiedzę na temat ochrony dzieci i osób bezbronnych
przed przemocą i dzielić się nią z rodzicami i dziećmi.
Zakres szkoleń w temacie ochrony dzieci i
osób bezbronnych oraz kto je prowadzi
1.
Wszyscy pracownicy i wolontariusze
w parafii otrzymują potrzebną im wiedzę o standardach przyjętych i obowiązujących
w parafii - kodeksie zachowań, procedurach związanych z interwencją i zgłoszeniem.
Szkolenie może prowadzić osoba odpowiedzialna w parafii za prewencję.
2.
Pracownicy i wolontariusze
pełniący funkcje wychowawcze lub formacyjne dodatkowo otrzymują potrzebną
wiedzę dotyczącą:
• Rodzajów
przemocy (w tym przemocy rówieśniczej);
• Rozpoznawania
oznak przemocy (w tym wykorzystania seksualnego);
•
Strategii działania sprawców przemocy (w tym przemocy
seksualnej);
• Rozmowy z
dzieckiem/nastolatkiem/osobą bezbronną na temat krzywdy;
• Rozmowy z
dorosłymi (gdy ktoś pracuje z grupą dorosłych) dotyczącą przemocy;
•
Zagrożeń i ochrony przed szkodliwymi treściami w Internecie;
• innych
zaleceń obowiązujących w danej placówce/miejscu duszpasterskim.
3.
Każda osoba pracująca z dziećmi i
osobami bezbronnymi powinna otrzymać zaświadczenie o udziale w szkoleniu.
4.
Każda osoba pracująca z dziećmi i osobami
bezbronnymi co dwa lata uczestniczy w jednodniowym szkoleniu z zakresu
prewencji. Treść tych szkoleń przygotowana jest przez osobę odpowiedzialną w
diecezji/zakonie za prewencję.
5.
Szkolenia prowadzą odpowiednio przygotowane
oraz kompetentne w dziedzinie ochrony dzieci i osób bezbronnych osoby, które są
delegowane przez diecezję/zakon do pełnienia takich zadań.
6.
Osoby odpowiedzialne za prewencję
w parafii poza wiedzą z pkt 1 i 2 powinny mieć także wiedzę na temat:
• budowania systemu prewencji zgodnego z wymogami Kościoła i ustaw
państwowych (obecnie tzw. ,,Ustawa Kamilka" i Krajowy Plan
Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualneji Obyczajności na Szkodę
Małoletnich na lata 2023-2026 oraz Wytyczne KEP, dokument prewencji KEP);
• podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i przewidzianych przez
Kodeks karny);
• czynników
ryzyka i czynników ochronnych;
• funkcjonowania
w środowisku lokalnym placówek pomocowych;
• procedur
ustalonych dla danej parafii.
7. Za
szkolenie tych osób odpowiada osoba odpowiedzialna za prewencję w danej
diecezji/zakonie. Na szkolenie zaprasza osoby posiadające kompetencje
potwierdzone odpowiednim dokumentem.
8. Osoby
odpowiedzialne za prewencję w danej parafii uczestniczą raz w roku w spotkaniu
odpowiedzialnych za prewencję w danej diecezji.
STANDARD 9
ZAPEWNIENIE JAKOŚCI I CIĄGŁOŚCI
DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PREWENCJI
•
Dokument zawierający standardy
ochrony dzieci i osób bezbronnych w parafii aktualizowany jest co dwa lata.
•
Ewaluacja dokumentu dokonywana
jest w danej placówce przez osobę odpowiedzialną za prewencję we współpracy z
proboszczem i osobami wyznaczonymi przez proboszcza, a następnie konsultowana z
osobami zaangażowanymi w duszpasterstwo parafialne. Następnie jest zatwierdzana
przez osobę odpowiedzialną w diecezji za prewencj